Poznato je da je flora Srbije veoma raznolika. Iako zauzima svega 0,82% Evrope, teritorija naše zemlje krije mnoštvo biljnih vrsta. Prema podacima, u ugrožene biljke u Srbiji ubraja se 215 vrsta.
Zbog svog statusa ugroženosti, one su ujedno i zaštićene biljke u Srbiji. Ako želite da saznate koje su to najpoznatije ugrožene biljne vrste u Srbiji, u kojim delovima naše zemlje se mogu naći i šta predstavlja ugroženost biljnih vrsta, nastavite da čitate naš tekst!
Ugrožene i zaštićene biljke u Srbiji – zašto je važno pratiti ugroženost vrsta
U Srbiji danas postoji 215 ugroženih biljnih vrsta koje su stavljene pod zaštitu države. Procenu ugroženosti određene vrste obavljaju stručnjaci iz različitih oblasti, uzimajući u obrzir brojčanost i prepoznavanje pretnji koje mogu ugroziti vrstu i dovesti je do izumiranja.
Kako bi se izumiranje izbeglo, biljne i druge ugrožene vrste stavljaju se pod zaštitu.
Ugrožene bijke u Srbiji i druge ugrožene vrste ističu se u knjigama koje se nazivaju Crvene knjige. One se bave biodiverzitetom određenog područja, pa se tako u njima navode biljne i životnjiske vrste, kao i gljive, lišajevi i alge. Ovim knjigama prethode crvene liste, od kojih je najpoznatija Crvena lista IUCN-a (IUCN Red list). IUCN je Međunarodna unija za zaštitu prirode osnovna 1948. godine od strane Ujedinjenih nacija.
Prva crvena knjiga U Srbiji je Crvena knjiga flore Srbije 1 – iščezli i krajnje ugroženi taksoni, objavljena 1999. godine. U ovoj publikaciji tada je istaknuta 171 ugrožena biljna vrsta.
Biodiverzitet, odnosno biološka raznovrnost je veoma važna za evoluciju, ekosisteme, održavanje života u njima, lance ishrane, ali i čoveka, čiji opstanak zavisi od raznolikosti živih bića. Stoga je veoma važno pratiti stepen ugroženosti svake vrste kako bi se narušavanje biodiverziteta izbeglo.
Ako želite da saznate koje su to ugrožene, te ujedno i zaštićene biljke u Srbiji, pogledajte našu listu na kojoj su pobrojane neke od njih.
#1 Pančićeva omorika (Picea omorika) – ugroženi biser Tare
Pančićeva omorika je četinar, vrsta smrče i endemit Balkanskog poluostrva. Ime je dobila po poznatom naučniku Josifu Pančiću koji ju je i otrkio 1875. godine na planini Tari, gde i danas raste.
Prirodno stanište ove biljke je područje oko srednjeg toka reke Drine, sa obe strane (obuhvata i planinu Taru), dva manja predela jugoistočno od Ustiprače i jugozadno od Foče. U drugoj polovini prošlog veka otkriveno je i jedno novo stanište, u blizini manastira Mileševo, kod Prijepolja.
Pančićeva omorika raste na visinama od 400 do 1700 m, a naučnicima je i dalje velika enigma, budući da se ne zna zašto ima slabost u odnosu na druge četinare, zašto je došlo do smanjenja staništa i druge pojave u vezi sa ovom biljnom vrstom.
Pančićeva omorika se po svom izgleda od drugih četinara, te ćete je prepoznati kada se zaputite na planinu Taru i druge lokacije na kojima raste.
#2 Evropska tisa (Taxus baccata) – četinar kome preti istrebljenje
Evropska tisa je zimzelena biljka, četinar iz roda tisa. Rasprostranjena je u srednjoj, južnoj, zapadnoj Evropi, severozapadnoj Africi, jugozapadnoj Aziji, sve do severnog Irana. Kod nas je ima na Zlatiboru, Kopaoniku i u Đerdapskoj klisuri.
Zbog svog neobičnog izgleda, deo je kulture mnogih naroda. Tisa je poznata kao sveto drvo koje je od davnina na ceni. Nekada se verovalo da štiti dom od bolesti, demona i drugih natprirodnih bića, te je to jedan od razloga njene ugroženosti.
Po svojoj formi, ovaj četinar je u obliku žbuna. Teško se cepa, ali jednostavno obrađuje, te se koristi u umetničkom stolarstvu i rezbarenje, a u prošlosti se koristio za brodogradnju. Zbog svih osobina koje odlukuju ovu žbunastu biljku, dolazi do masovne seče, te je evropska tisa zaštićena zakonom.
#3 Stepski božur (Paeonia tenuifolia) – cvet intenzivno crvene boje
Uskolisni ili crveni božur, kako se još naziva ova biljka, raste na poručju istočnog Balkana. Kod nas se može pronaći u Deliblatskoj peščari, okolini Dimitrovgrada, Banatu i u okolini Sokobanje, u blizini mesta Skrobnica.
Ova zeljasta biljka uglavnom raste do 60 cm. Cvetovi i listovi su tanki i nežni i ne traju duže od 10 dana. Boja latica je intezivno crvena, a prašnici jarko žuti. Iako će vas njegova lepota zasigurno očarati, kada ugledate stepski božur – nemojte ga brati.
Opstanak ove ugrožene biljke u Srbiji je upitan, te je stavljena pod zaštitu države i o svakom cvetu se vodi računa.
#4 Rosulja (Drosera rotundifolia) – biljka mesožderka neobičnog izgleda
Rosulja je poznata i pod nazivom rosna trava i ovaj naziv obuhvata oko 170 vrsta biljaka. Rosulji odgovara kiselo i vlažno zemljište, osiromašeno mineralnim materijama, kao i treset. Upravo zbog uslova na kojima raste, ishranom nadoknađuje amonijak i druge hranljive materije, hraneći se insektima.
U Srbiji raste u oblasti Vlasine, na Staroj planini u Crnoj travi. Njeno stablo dugačko je 20 cm i nema listove. Ima veoma specifičan izgled, te deluje da je uvek prekrivena kapljicama vode, odakle i potiče njen naziv – rosulja. Kod nas se smatra ugroženom.
#5 Žuta lincura (Gentiana lutea) – lekovita biljka intenzivno žute boje
Žuta lincura je dobila naziv po ilirskom kralju Genciju, koji je verovao da ova biljka leči kugu. Raste u šumama jele i bukve. Može se pronaći u šumama Portugala, Španije, Sardinije, Švajcarske i sve do Balkana i Karpata. U našem regionu, najzastupljenija je u Bosni, Lici i jugozapadnoj Srbiji.
Može se videti na planini Stolovi, Zlatiboru, Tari, Zlataru i Goliji. Nakon Drugog svetskog rada, 1946. žuta lincura postaje veoma popularna i poznata kao lekovita, te kreće nekontrolisano branje ove biljne vrste, koje je u velikoj meri doprinelo tome da postane ugrožena, pa samim tim i zaštićena biljka u Srbiji.
Žuta lincura se koristi kao dodatak alkoholnim i bezalkoholnim pićima, ali i u farmaceutskim proizvodima.
Osim navedenih biljnih vrsta, zaštićene i ugrožene biljke u Srbiji su mnogobrojne. Neke od najpoznatijih su sasa, srpska ramonda, beli i žuti lokvanj, molika, jagorčevina i mnoge druge. Kako bi svako od nas na pozitivan način doprineo biodiverzitetu Srbije, branje i uništavanje biljnih vrsta nikako nije rešenje. Dok šetate prirodom, pre nego što uberete biljku koja vas privlači – dobro razmislite.
Možda je baš ona ugrožena i pod zaštitom države, te je najbolje rešenje da je ostavite u njenom prirodnom staništu i sa daljine se divite njenoj prirodnoj lepoti! Nadamo se da vam je naš tekst bio koristan, te da ste se upoznali sa ugroženim i zaštićenim biljnim vrstama kod nas.